Uzależnienie od komputera i Internetu

Należy rozmawiać z dziećmi na temat ryzyka, jakie niesie nadmierne zaangażowanie w wirtualną rzeczywistość, zachęcać do umiaru i ostrożności, oferować inne ciekawe sposoby spędzania wolnego czasu. A przede wszystkim nie bagatelizować pierwszych przejawów nadmiernej idealizacji komputera i Internetu.

Gwałtowny rozwój Internetu oraz zastosowanie komputerów w coraz bardziej rozległych obszarach życia powoduje, że powoli stajemy się globalnym społeczeństwem informacyjnym. Fakt, że komputery są niezbędne w wielu dziedzinach życia, jest niezaprzeczalny.

Jednocześnie coraz częściej pojawiają się różne głosy na temat tego, że komputer czy Internet zagrażają zdrowiu człowieka - i to nie tylko fizycznemu (skrzywienie kręgosłupa, zanik mięśni pasa biodrowego, wady wzroku, uszkodzenie nerwów odpowiadających za ruchy nadgarstka i dłoni). Mogą też wpływać na jego psychikę i powodować poważne zaburzenia emocjonalne.

Wielu młodych ludzi z zaburzonym obrazem samego siebie, z zaniżonym poczuciem własnej wartości, czuje się w komputerowym świecie bezpiecznie. W tym świecie nie jest ważna uroda, płeć, wykształcenie, kolor skóry, czy przekonania. Wszyscy są tu sobie równi, nie ma dyskryminacji, a jedynym kryterium wartości jednostki jest sprawność poruszania się w sieci. Internet, który niesie szybki i tani kontakt z całym światem oraz zapewnia wszechstronny przepływ informacji, dla niektórych użytkowników staje się nałogiem i prowadzi do zaburzeń w kontaktach z otoczeniem.

Amerykańscy naukowcy dowodzą, że internauci, którzy często bywają w Sieci, zaniedbują swoje obowiązki, zdecydowanie rzadziej spotykają się z przyjaciółmi, powoli odchodzą od robienia zakupów w zwykłych sklepach, czytają mniej gazet i rzadziej oglądają telewizję, redukują czas przeznaczony na sen.

W Polsce pierwsze przypadki uzależnienia od komputera zanotowano na początku lat dziewięćdziesiątych. W warszawskim Centrum Leczenia Odwykowego leczyło się już kilka tysięcy pacjentów z takimi zaburzeniami. Pierwszy etap terapii polega na uświadomieniu pacjentom szkód spowodowanych nałogowym korzystaniem z komputera. Następnie oni sami muszą podjąć decyzję, czy chcą dokonać zmian w swoim życiu. Terapeuta pomaga im wówczas kontrolować emocje i uczy panowania nad sobą. Leczenie trwa od trzech miesięcy do roku, a nawet dłużej.

Dziecko może prawidłowo rozwijać się tylko wówczas, gdy odpowiednie bodźce mają charakter wielostronny i dawkowane są w rozsądnym zakresie. Jeżeli pozwolimy dziecku korzystać z dobrodziejstw techniki bez kontroli i umiaru, lub zbyt późno zauważymy, że nasza latorośl potrafi rozmawiać z ludźmi jedynie za pośrednictwem e-maili lub na czacie, a w bezpośredniej rozmowie nie można do niego dotrzeć, możemy w pewnym momencie obudzić się, mając obok siebie żyjącego w świecie gier maniaka komputerowego, któremu wydaje się, że każdy człowiek może żyć kilkakrotnie i jedna kula nie pozbawi go życia na trwałe.

Tak jak alkoholik traci możliwość kontrolowania picia, tak jednostka uzależniona od komputera i Internetu nie potrafi korzystać z nich w sposób świadomy. I właśnie dlatego ważna jest profilaktyka, zapobiegająca temu zjawisku. Największą rolę do odegrania mają tu rodzice i nauczyciele. Jeśli młody człowiek przy lada okazji ucieka do komputera, spędza przed monitorem więcej niż 3 godziny dziennie, rozmawia prawie wyłącznie o informatyce i zawęża krąg znajomych tylko do innych pasjonatów sprzętu komputerowego, to znak, że potrzebna jest zdecydowana interwencja. Należy rozmawiać z dziećmi na temat ryzyka, jakie niesie nadmierne zaangażowanie w wirtualną rzeczywistość, zachęcać do umiaru i ostrożności, oferować inne ciekawe sposoby spędzania wolnego czasu. A przede wszystkim nie bagatelizować pierwszych przejawów nadmiernej idealizacji komputera i Internetu.

Jeżeli nauczyciele zadbają o prawidłową edukację komputerową, a przede wszystkim jeżeli świadomi pewnych zagrożeń będą rodzice, wszystkie te niebezpieczeństwa mogą być tylko teoretyczne.

Aby uchronić dziecko przed uzależnieniem, należy:

• konsekwentnie stosować zasadę: najpierw obowiązki - potem komputer;
• bezwzględnie ograniczyć czas spędzany przy komputerze do 1-2 godzin dziennie (zależnie od wieku);
• robić częste przerwy w czasie korzystania z komputera (najlepiej co pół godziny);
• oferować inne, atrakcyjne sposoby spędzania wolnego czasu;
• poświęcać dziecku jak najwięcej czasu i zainteresowania.

Ta ostatnia zasada jest zresztą najważniejsza w zapobieganiu wszelkim nałogom, nie tylko uzależnieniu od komputera.

Procesów rozwoju techniki, w tym szczególnie technologii informacyjnej, nie da się zahamować, i będzie ona zawsze atrakcyjna dla dzieci. Należy jednak korzystać z niej umiejętnie i rozsądnie. Człowiekowi dla równowagi i zdrowia psychicznego zawsze potrzebny będzie drugi człowiek, najlepiej w bezpośrednim kontakcie, a nie poprzez Internet.

Dr Kimberly Young z Uniwersytetu w Pittsburgu wyróżniła 10 kryteriów diagnostycznych świadczących o uzależnieniu od Internetu:

1.       Czujesz się zupełnie pochłonięty Internetem, myślisz o nim przez cały czas, także kiedy z niego nie korzystasz.

2.       Aby osiągnąć satysfakcję, czujesz potrzebę używania Internetu przez coraz dłuższy czas.

3.       Odczuwasz niemożność kontrolowania czasu korzystania z Internetu.

4.       Kiedy usiłujesz ograniczyć korzystanie z Internetu lub całkiem z niego zrezygnować, odczuwasz niepokój i podenerwowanie.

5.       Używasz Internetu, aby uciec od problemów lub kiedy dokucza ci poczucie bezradności, winy, lęku albo przygnębienia.

6.       Okłamujesz członków rodziny, aby ukryć swoje wzrastające zaangażowanie w Internet.

7.   Wystawiasz na szwank lub ryzykujesz utratę znaczącego związku, pracy, możliwości nauki lub karierę z powodu Internetu.

8.      Powracasz do niego, nawet jeśli rachunki za korzystanie z Internetu przekraczają twoje możliwości.

9.       Kiedy nie masz dostępu do sieci, występują u ciebie objawy zespołu abstynencyjnego (lęk, narastające przygnębienie, mimowolne „pisanie na klawiaturze”, obsesyjne myślenie i marzenie o Internecie).

10.   Korzystasz z sieci dłużej niż początkowo zamierzałeś.

Za uzależnioną uważa się osobę, która odpowie twierdząco na co najmniej pięć pytań.

Czy jesteś uzależniony od Internetu?

• Czy spędzasz więcej czasu żeglując po Internecie, niż myślisz, że powinieneś?
• Czy zdarza Ci się traktować Internet jako ucieczkę przed kłopotami lub złymi nastrojami?
• Czy ktokolwiek z Twojej rodziny lub przyjaciół uważa, że zbyt dużo czasu spędzasz przy komputerze?
• Czy sprawia Ci trudność nie korzystanie z Sieci przez kilka dni?
• Czy żeglowanie w Sieci odbija się niekorzystnie na Twojej pracy lub nauce?
• Czy są jakieś szczególne miejsca w Sieci lub strony, którym jest Ci wyjątkowo trudno się oprzeć?
• Czy masz problem z kontrolowaniem swoich zakupów w Internecie?
• Czy wolisz rozmawiać on-line niż twarzą w twarz?
• Czy czerpiesz dużo przyjemności i satysfakcji z korzystania z Internetu?

Jeśli odpowiedziałeś cztery razy tak - wystarczy, że zachowasz ostrożność i umiar w odwiedzaniu ulubionych miejsc w Internecie.

Jeśli dałeś pięć lub sześć odpowiedzi twierdzących - masz jeszcze dużą szansę na szybkie rozwiązanie problemu i uniknięcie głębokiego uzależnienia. Już dziś podejmij stosowne działania!

Jeżeli na siedem lub więcej pytań odpowiedziałeś twierdząco, mocno zastanów się nad sobą - straciłeś kontrolę nad korzystaniem z Internetu! Powinieneś poszukać fachowej pomocy terapeutycznej albo rozwiązać swoje problemy, przed którymi uciekasz w świat Sieci.

 

Marek Ćwiek - wychowawca - Specjalny Ośrodek - Szkolno-Wychowawczy - Łask
(Nowe w Szkole)